1. GIỚI THIỆU CHUNG  

Trong những năm gần đây do chịu ảnh hưởng lớn bởi nền văn hóa phương Tây, tiếp cận với nền kinh tế thị trường nên sẽ có nhiều mặt tiêu cực tác động đến đạo đức, tư duy và lối sống của nhân dân. Đặc biệt, sự tác động của chúng ảnh hưởng đến lối sống, đạo đức của một bộ phận không nhỏ thế hệ trẻ của Việt Nam. Bên cạnh những tấm gương sinh viên nghèo vượt khó, tự giác tu dưỡng, học tập, rèn luyện, tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng, trong đó có những tấm gương sinh viên đã hy sinh thân mình vì việc nghĩa, vẫn còn một bộ phận học sinh, sinh viên có những biểu hiện xuống cấp về đạo đức, tư tưởng lệch lạc, lối sống ích kỷ, không lành mạnh và có những hành vi thiếu văn hóa như đánh nhau, thiếu tôn trọng thầy, cô giáo, coi thường kỷ cương, kỷ luật của nhà trường... Bên cạnh đó, các vụ án hình sự mà đối tượng phạm tội là sinh viên xuất hiện ngày càng nhiều, với mức độ nghiêm trọng ngày càng tăng. Trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo mạng, báo hình gần đây luôn tràn ngập các thông tin về tình trạng bạo lực, cướp của, giết người, lừa đảo… mà đối tượng phạm tội chính là sinh viên. Vậy phải chăng là vấn đề giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật của xã hội chúng ta, đặc biệt là trong nhà trường chưa được đầu tư quan tâm đúng mức và chưa đạt được hiệu quả như mong muốn?

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Bài viết chủ yếu sử dụng phổ biến là phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử. Ngoài ra còn sử dụng: phương pháp thống kê xã hội học; phương pháp lôgíc và lịch sử, phương pháp so sánh…

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Vai trò của giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức và mối quan hệ biện chứng giữa giáo dục đạo đức và giáo dục pháp luật trong việc điều chỉnh hành vi của con người

Chúng ta đã biết, cả pháp luật và đạo đức đều góp phần bảo vệ các giá trị chân chính, đều liên quan đến việc điều chỉnh hành vi, đảm bảo cho con người trong xã hội. Pháp luật tham gia điều chỉnh quan hệ xã hội bằng những quy phạm, điều khoản quy định các quyền và nghĩa vụ của chủ thể. Các quy phạm pháp luật quy định chi tiết các hành vi được phép và hành vi bị cấm đoán. Đồng thời, các quy phạm pháp luật còn xác định cụ thể cách cư xử lẫn những hình phạt sẽ áp dụng nếu chủ thể vi phạm. Ngoài ra, pháp luật còn thực hiện điều chỉnh mối quan hệ giữa con người và xã hội bằng sự bắt buộc, cưỡng chế từ bên ngoài. Trong khi đó, đạo đức lại điều chỉnh các mối quan hệ bằng sự giác ngộ, tự nguyện và sự thôi thúc từ bên trong.

Đạo đức và pháp luật khác nhau về phương thức điều chỉnh hành vi con người: Đạo đức thì tình cảm mềm dẻo, pháp luật thì bắt buộc và cứng rắn; Đạo đức mang tính chung, định hướng, pháp luật thì cụ thể và rõ ràng;  Đạo đức đạt được kết quả là một quá trình, pháp luật đạt được kết quả ngay tức thì; Đạo đức là kết quả tự thân, bền vững, pháp luật là kết quả tác động từ bên ngoài, chưa bền vững.

Giữa đạo đức và pháp luật có sự khác biệt nhưng lại thống nhất, là cơ sở để chúng bổ sung và hỗ trợ nhau. Pháp luật không những là công cụ để quản lý nhà nước, mà còn là môi trường thuận lợi cho sự hình thành và phát triển ý thức đạo đức. Bên cạnh đó đạo đức là gốc của pháp luật cho nên việc con người thực hiện tốt các quy phạm, các chuẩn mực đạo đức cũng là một bước để thực thi tốt pháp luật.

Đạo đức và pháp luật thống nhất với nhau ở mục tiêu của nó là điều chỉnh hành vi của con người để đảm bảo hoạt động bình thường của xã hội. Một người vi phạm đạo đức thường là vi phạm pháp luật và ngược lại, vi phạm pháp luật cũng là vi phạm đạo đức.

Giữa đạo đức và pháp luật có mối liên hệ chặt chẽ, tác động sâu sắc tới việc điều chỉnh hành vi con người. Có thể thấy một số mặt nhất quán trong giáo dục pháp luật và giáo dục đạo đức tác động đến sinh viên: Tác động đến lòng tin đối với sự cần thiết tuân theo những nguyên tắc cơ bản của đạo đức; Tác động vào lòng tin đối với giá trị xã hội của pháp luật; Tác động vào lòng tin đối với những quy phạm đơn giản về đạo đức và pháp luật trong đời sống thực tế hàng ngày đều hướng đến hoàn thiện trong mối quan hệ lẫn nhau giữa con người.

Nhận thức sâu sắc sự thống nhất này có ý nghĩa trực tiếp to lớn đến việc tăng cường giáo dục pháp luật và đạo đức cho sinh viên. Bởi vì, sự tác động tổ hợp của hai dạng giáo dục sẽ được tăng cường. Tính toán sự tác động tổ hợp này khi lập kế hoạch, khi tổ chức thực hiện chắc chắn sẽ là biện pháp phối hợp hữu hiệu nhằm đạt đến mục đích cuối cùng là hình thành hành vi hợp pháp. Do đó trong thực tiễn khi tiến hành giáo dục cho sinh viên ngành Giáo dục, các nhà trường và từng giáo viên phải kiếm tìm các biện pháp phù hợp để giáo dục pháp luật và giáo dục đạo đức với tư cách là các biện pháp bổ sung hữu cơ cho nhau nhằm đảm bảo tăng cường sự tác động lên tình cảm, hình thành hành vi hợp pháp, đạo đức ở con người.

3.2. Thực trạng về đạo đức và việc chấp hành pháp luật của sinh viên hiện nay

Tình trạng sinh viên xuống cấp về đạo đức và vi phạm pháp luật ngày càng tăng, trong khi chương trình giáo dục lại chưa thể hiện được vai trò của các môn học này. Cụ thể:

Đối với các trường Cao đẳng, Đại học có môn học pháp luật nhằm trang bị cho sinh viên trình độ đại cương, cơ bản, có hệ thống những tri thức lý luận cơ sở về lịch sử nhà nước và pháp luật nói chung, về nhà nước và pháp luật Việt Nam nói riêng; đồng thời giới thiệu khái quát một số lĩnh vực pháp luật thiết yếu làm cơ sở cho sinh viên tiếp tục tìm hiểu và vận dụng pháp luật trong cuộc sống hoặc trong đào tạo chuyên ngành có liên quan nhiều đến luật như khối trường kinh tế, kỹ thuật, khoa học xã hội.

Chương trình giáo dục pháp luật chính khóa nói trên cho sinh viên đã góp phần quan trọng trong việc trang bị cho HSSV những kiến thức pháp luật cơ bản, giúp từng bước hình thành ý thức pháp luật, niềm tin pháp luật cho giới trẻ. Tuy vậy chương trình giáo dục pháp luật cũng bộc lộ những vấn đề cần xem xét, chương trình nặng lý thuyết và còn mang tính chung chung không cụ thể cho từng đối tượng và thiếu tính ứng dụng trong thực tiễn.

3.3. Cần tăng cường giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật sinh viên

Trước thực trạng suy thoái, xuống cấp về đạo đức, ý thức pháp luật của sinh viên và thực trạng giáo dục đạo đức, pháp luật trong nhà trường hiện nay, vấn đề cấp thiết đặt ra là cần có sự đổi mới, đầu tư hơn nữa về mặt giáo dục đạo đức và giáo dục pháp luật trong nhà trường.

Một số biện pháp tăng cường giáo dục đạo đức, pháp luật cho sinh viên hiện nay:

+  Đổi mới chương trình học tập môn học giáo dục pháp luật với nội dung phong phú và thiết thực hơn. Tăng cường nhiều chương trình ngoại khóa cho sinh viên tham gia để tiếp nhận dễ dàng các kiến thức được trang bị.

+ Mở rộng phong trào văn hóa, văn nghệ, xây dựng văn hóa học đường cho sinh viên. Khuyến khích kịp thời những tấm gương đạo đức ưu tú và nghiêm khắc phê bình, lên án các hình vi vi phạm đạo đức, pháp luật của xã hội.

+ Cần phối hợp công tác giáo dục đạo đức, pháp luật cho sinh viên trên ba phương diện: gia đình- nhà trường- xã hội.

4. KẾT LUẬN

Thực tiễn đã chỉ ra rằng, giáo dục đạo đức không thể thay thế giáo dục pháp luật, cũng như giáo dục pháp luật không thể thay thế giáo dục đạo đức, vì mỗi loại hình giáo dục có mục đích, nội dung, hình thức và phương pháp riêng. Bên cạnh đó tùy từng lứa tuổi mà chúng ta có những nội dung giáo dục đạo đức và pháp luật phù hợp để mỗi loại hình phát huy được vai trò của mình trong việc giáo dục nhân cách của con người Việt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 [1] Dương Văn Duyên, 2010, Giáo trình Đạo đức học Đại cương, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

 [2] Đảng cộng sản Việt Nam, 2001, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[3].      Đảng cộng sản Việt Nam, 2006, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[4]. Nguyễn Hợp Toàn, 2008, Giáo trình Pháp luật đại cương, NXB Lao động- Xã hội, Hà Nội.